DZIEJE DWORU

Dwór w Łążynie - pierwotny budynek i kolejne przebudowy

Powstanie dworu w Łążynie datuje się w przybliżeniu na drugą połowę XVII wieku. Liczy zatem obecnie przeszło 300 lat. Niewiele jest w Polsce środkowej zachowanych tak starych drewnianych dworów, sięgających genezą barokowej kultury sarmackiej.

W połowie XVII wieku ukazał się podręcznik architektury sarmackiej, pt. "Krótka nauka budownicza dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego". Właśnie "podług nieba i zwyczaju polskiego" został zaprojektowany i zbudowany dwór w Łążynie, skierowany na cztery strony świata, z frontem od zachodu, alkierzami od stron południowej i północnej, z wyjściem na ogród od strony wschodniej.

Był to budynek parterowy, z kamiennymi fundamentami, z kwadratową, gotycko sklepioną piwnicą. Prawdopodobnie piwnica jest najstarszą częścią dworu, ponieważ jej kształt świadczy o istnieniu w tym miejscu wcześniejszego obiektu, będącego siedzibą szlachecką z I połowy XVII wieku (mają zatem około 400 lat). Ściany zostały wykonane z około 100-letnich bierwion modrzewiowych o średnicy około 60 cm łączonych w węgłach na jaskółczy ogon. Dwór ma typowy dla tamtego okresu układ symetryczny. Skupiony na osi zachód - wschód wokół dwóch ogromnych kominów. Pierwotną formę dworu oddaje poniższy rysunek (próba rekonstrukcji kolejnych etapów przebudowy dworu jest autorstwa Zbigniewa Zgieruna).

Poniżej pierwsza przebudowa po stu latach, z II połowy XVIII wieku, która sprawiła ze dwór stał się piętrowy.

Druga przebudowa nastąpiła na początku XIX wieku. Jej celem było nadanie dworowi bardziej reprezentacyjnego charakteru. Pojawił się od frontu czterokolumnowy portyk w tzw. wielkim porządku. Kolumny wykonane są z drewnianych, wydrążonych w środku bali. Poprzedni taras, wsparty na czterech słupach, zastąpiono balkonem umocowanym między trzonami kolumn.

W drugiej połowie XIX wieku dokonano kolejnej przebudowy. Zamiast alkierzy pojawiły się dobudówki od stron - północnej i południowej wraz z przedsionkami. Zrezygnowano z balkonu. Efekt tej przebudowy jest widoczny do dzisiaj - dwór nawiązuje do architektury klasycystycznej środkowej Polski z XIX wieku, stąd częste mylne datowanie dworu na XIX wiek.

Dwór już w latach 70-tych ubiegłego stulecia przewidziany był do rozbiórki. W 1978 roku, ówczesny właściciel, Kuratorium Oświaty i Wychowania Urzędu Wojewódzkiego w Toruniu wnioskowało o zgodę na rozbiórkę obiektu i zleciło w 1978 roku dokumentację techniczną dworu wykonaną przez Pracownię Konserwacji Zabytków. Opracowanie miało służyć jako dokumentacja zabytku przed planowaną rozbiórką. Zawiera bardzo dużo zdjęć obiektu od zewnątrz i we wnętrzu wraz ze szczegółowymi opisami. Autorzy dokumentacji we wstępie napisali: "Dworek ostatnio pełnił funkcję budynku szkolnego, lecz katastrofalny stan osuwających i pochylających się ścian spowodował, ze dworek opuszczono, a w starym parku w sąsiedztwie dworku wybudowano piękną nową szkolę z boiskiem sportowym. Daleko posunięta destrukcja drewnianych ścian, a także podwaliny oraz brak użytkowników - sugerują rychły koniec tego cennego zabytku architektury."

Jak widać przed prawie 40 laty dworek zamierzono rozebrać. Pośród projektów pozbycia się obiektu, były m.in. spalenie go, aby - jak twierdzono - grzyby i owady tkwiące w drewnie nie rozproszyły się po okolicy, czy sfilmowanie płonącego dworu i wykorzystanie tej sceny w jakimś filmie fabularnym. Niestety, po wojnie do 1989 roku 80% dworów i pałaców uległo zniszczeniu, wiele z nich niszczeje do dziś.

Poniżej zdjęcia z dokumentacji z 1978 roku:

Dwór przetrwał, ale w 1989 roku, gdy przejęli go aktualni właściciele był w stanie agonalnym. Po opuszczeniu dworu przez szkołę postępował szybki proces niszczenia obiektu, co widać na zdjęciach z 1989 roku. Dodatkowo pierwszy prywatny właściciel, który kupił dwór od gminy w ramach głośnej w latach 80-tych akcji "Pałac na sprzedaż", zamiast remontować, rozebrał przybudówkę północną niszcząc symetrię obiektu

Poniżej kilka zdjęć z lat 1989 - 1990 pokazujących stan dworu w momencie odkupienia go przez rodzinę Piskorskich.

Dwór od frontu: